Francesca Chiacchio
Praten met vormen
In het werk van de Italiaanse Francesca Chiacchio staat de ontmoeting tussen het menselijk lichaam en grafisch ontwerp centraal. Tijdens een residentie van STORMOPKOMST, KAAP, CC Westrand, C-Mine en nadine gaat Chiacchio een jaar lang op zoek naar de perceptiewereld van het allerkleinste publiek. Ze wil daarbij het potentieel van kleuters als volwaardig publiek leren begrijpen en verwerken in een presentatiemoment voor kleuters en volwassenen.
Je nieuwe project heet De veerkracht van draagbare geometrie. Kun je ons daar wat meer over vertellen?
Francesca Chiacchio: “De veerkracht van draagbare geometrie maakt deel uit van het onderzoek waar ik me sinds vorig jaar op richt. Het zet geometrie centraal, als een manier om bewegingen in de ruimte voor te stellen. In mijn werk spelen geometrie en kleuren sowieso een belangrijke rol: het zijn krachtige instrumenten om ervaringen te delen en te communiceren met diverse groepen mensen. Geometrie is een universele taal. Dankzij deze residentie kan ik me een jaar lang focussen op kleuters en hoe zij met die taal omgaan.”
Tijdens je onderzoek ontwikkelde je een modulair spel, waarvoor je inspiratie zocht bij de bekende Amerikaanse designer Charles Eames.
Francesca: “Ik haalde de mosterd bij de TOY-structuur van Charles en Ray Eames uit 1951, een set felgekleurde abstracte houten vormen zoals bollen, cilinders, driehoeken, etc. De designers ontwikkelden ze om creativiteit en spel aan te moedigen bij kinderen, maar ook bij volwassenen. Gebruikers kunnen ze op verschillende manieren rangschikken en stapelen en zo eigen structuren en sculpturen creëren. Het is een eenvoudig, maar artistiek en educatief hoogstaand ontwerp. Met dat in mijn achterhoofd creëerde ik zelf verschillende modules met geometrische vormen, bestaande uit verschillende materialen, verstelbare staven om vormen te creëren, en een systeem om ze samen te voegen. De vormen die ik uiteindelijk maak, zijn complexer dan die van de TOY-set. Ze hebben verschillende afmetingen en bestaan uit gerecycleerd materiaal zodat ik met verschillende soorten oppervlakte kan spelen. Sommige bestaan uit een enkele kleur, andere zijn versierd met gestileerde letters of tekeningen, wat heel kenmerkend is voor mijn werk.”
Hoe kun je met geometrische vormen een dialoog starten tussen mensen?
Francesca: “Via beweging communiceren we zonder woorden. Dat is eigenlijk de basis van het spel. De structuur zelf is altijd in beweging en is modulair, wat betekent dat iedereen die ze gebruikt, ze kan aanpassen. Ik vind het bovendien ook heel leuk dat de set ‘kneedbaar’ is: de vorm kan veranderen naargelang de situatie, de context en het publiek én de set is gemakkelijk te transporteren.
In mijn onderzoek ging ik op zoek naar de veerkracht van geometrie: hoe kon ik de inherente stijfheid van geometrische figuren – een driehoek, een vierkant, etc. – aanpassen aan de context? Of hoe kan de gebruiker – het lichaam zo je wil – zich de vorm ervan toe-eigenen, zonder dat de geometrie zijn eigen identiteit verliest? Geometrische figuren laten op zich weinig aan de verbeelding – en aan interpretatie over: daarom worden ze ook zo vaak ingezet in bewegwijzering of bij pictogrammen. Maar ik zie geometrie als een spel, en dus beschouw ik ‘geometrie maken’ als een vorm van met geometrische figuren spelen. Op die manier desacraliseer ik de geometrie: door haar van haar ‘stijfheid’ te ontdoen, kan ik ze als communicatiemiddel gebruiken, op een vrijere en meer ontspannen manier – geometrie is dus veerkrachtig.”
Hoe heb je het kunstkamp met kleuters in CC Westrand in Dilbeek ervaren?
Francesca: “Voor ik dit project startte, vroeg ik me af welke vorm ik aan het onderzoek zou geven. Dankzij de stage in Dilbeek, waar ook educatief medewerker Laura bij was, kon ik de beslissing nemen om me te focussen op geometrische vormen binnen de context van spel en beeldende kunst. Voor elke activiteit vertrokken we vanuit een geometrische vorm. We maakten een dominospel met rechthoeken, tollen met cilinders, we kopieerden tekeningen om een memoryspel te maken met vierkanten, tangrams om met driehoeken te spelen, etc. De samenwerking met Laura was zeer leuk en vruchtbaar. Dankzij haar kon ik me inleven in de kinderen die deelnamen, ook al omdat ik geen Nederlands spreek. En ik apprecieerde heel erg haar manier om van elke dag een ritueel te maken, van het begin tot het einde. Ik heb er echt van genoten om met haar samen te werken, om het atelier op te bouwen, met haar te praten, dingen te ontdekken en nieuwe technieken te testen.”
Je hebt ook een residentie in C-Mine in Genk gedaan.
Francesca: “Daar kreeg ik de kans om de structuur te testen bij een klas kleuters van 2,5 jaar tot 6 jaar. Ik heb het oorspronkelijke voorstel aangepast aan hun, en zorgde voor een zeer brede waaier aan nieuwe ideeën.Met de jongste kinderen hebben we gevist met stof, zij hadden een fysiek spel nodig. Daarin konden ze kleine structuren maken waarin ze vormen konden vinden om naar hun hand te zetten. Van de grote kartonnen kubussen hadden we ook miniatuurversies die ze van de ene muur naar de andere konden verplaatsen om muren met kleuren te maken etc.”
Uiteindelijk is het de bedoeling dat het spel een groter publiek bereikt. Hoe zal dat in zijn werk gaan?
Francesca: “De uiteindelijke set die ik samen met Georges Le Gonidec ontwikkelde, zal 200 verschillende vormen bevatten. Die zal je op verschillende manieren kunnen gebruiken; om een podium te maken om verhalen te vertellen (bijvoorbeeld zoals een circustent op een dorpsfeest), maar evenzeer kan het dienen voor een concert (om een speelplaats mee te bouwen), of om specifieke spelletjes mee te spelen (bv memory of domino).
Het kan ook dienen als een bouwspel op zichzelf of de bouwstenen kunnen objecten en kostuums worden voor een collectieve performance. Het kan zelfs als een educatief boek worden gebruikt. Ik wil zoveel mogelijk experimenteren met de structuur zodat ik tot verschillende gebruikswijzen kom voor de installatie. Dan kunnen mensen ze in verschillende contexten gebruiken; binnen, buiten, met natuurlijk of artificieel licht, voor een kindervoorstelling voor een week of als een performance stuk.”
Hierna ontwikkel je de vormen verder bij KAAP. Afsluiten doe je bij STORMOPKOMST. Wat mogen de bezoekers daar verwachten?
Francesca: “Voor STORMOPKOMST ga ik een grote installatie maken in een zwarte ruimte waarbij het publiek in kleine groepjes opgedeeld wordt. In de ruimte zal het helemaal donker zijn tot heel langzaam de hoeken ervan zullen oplichten en de installatie zichzelf deel per deel zal prijsgeven. Daarmee zullen ook de verschillende mogelijkheden om de installatie te gebruiken duidelijk worden. Eenmaal de hele installatie belicht is, mag het publiek ze als een grote speelplaats benutten. Er zullen ook geluidsruimtes in de installatie aanwezig zijn. Deze zijn gemaakt in samenwerking met Georges Le Gonidec. Na elke voorstelling wordt de installatie dan opnieuw klaargemaakt voor de volgende groep.”
